سیستم پرداخت الکترونیک (بخش دوم - ویژگی ها، مکانیزم ها و ابزارها)

1. قابلیت اطمینان : به این معنی است که سیستم همواره در دسترس بوده و بتواند در هر شرایطی یک عملیات را به صورت صحیح و درستی انجام دهد.
2. امنیت : به این معنی بوده که سیستم قابل نفوذ و شکست نبوده و نمی توان در آن ایجاد اخلال نمود.
3. مقیاس پذیر : به معنی عدم وجود محدودیت در استفاده کاربران از سیستم و عدم کاهش کارایی سیستم به هنگام افزایش خیلی کاربران است.
4. رعایت گمنامی : یکی دیگر از خصوصیات یک سیستم پرداخت الکترونیکی رعایت اصل گمنامی است به این معنی که مشخصه افرادی که با این سیستم ها کار می کنند نباید آشکار و قابل پیگیری باشد و یا حداقل آشکار کردن برای افراد عادی غیرممکن باشد و یا هزینه بالایی داشته باشد.
5. قابل قبول بودن : برای طرفین یک معامله باید سیستم پرداخت و مکانیزم آن قابل قبول باشد و مبنای قابل قبول بودن قانونی یا قراردادی باشد.
6. انعطاف پذیری : یک سیستم پرداخت الکترونیکی مناسب سیستمی است که بتواند با ابزارها و روش های مختلف پرداخت کار نماید و کاربر را محدود به یک روش خاصی ننماید.
7. کارآیی : منظور از کارآیی میزان سرعت انجام معامله است. سرعت و کارآیی یک سیستم پرداخت می بایست با توجه به تعاملات انسانی قابل قبول باشد.
8. سهولت استفاده از سیستم : سیستم های پرداخت الکترونیکی باید به گونه ای طراحی شود که کاربر حداقل اطلاعات وارد سیستم کرده باشد و با توجه به آن ها بتوان معامله مورد نظر را انجام دهد. معامله می تواند یک خرید یا پرداخت باشد.
9. دارا بودن مرکز امداد مشتریان : جهت یک امداد مشتریان می بایست ویژگی های زیر فراهم باشد:
   1. اطلاع رسانی درباره ماهیت خدمات ارائه شونده
   2. آموزش اولیه برای استفاده از هر خدمت
   3. بررسی مشکلات مشتریان در بهره گیری در این خدمات و تلاش برای مرتفع کردن آن ها
   4. پیگیری رفع مغایرت های احتمالی در تراکنش ها
   5. اعتماد سازی عمومی برای استفاده از خدمات بانکی جهت پرداخت های بانکی
10. تبدیل پذیری : انواع ابزارها و روش های پرداخت مورد استفاده در سیستم های پرداخت باید قابلیت تبدیل به یکدیگر را داشته باشند و تا حد ممکن می بایست امکان تبدیل ارز را نیز فراهم نماید.

نکته لازم به ذکر آن که: تمامی سیستم های پرداخت باید به گونه ای طراحی شوند که کاربر حداقل اطلاعات را وارد کرده و بتواند بدون وارد نمودن جزییات معامله نسبت به خرید و یا پرداخت وجه اقدام نماید.

انواع مکانیزم های پرداخت در سیستم های پرداخت الکترونیکی : برای پرداخت معمولاً سه مکانیزم وجود دارد. 1- پرداخت نقدی مثل سکه و اسکناس 2- پرداخت و انتقال وجه از طریق بانک 3- تهاتر کالا به کالا. نوع اول و سوم در سیستم های پرداخت الکترونیکی جایی ندارند و قابل الکترونیکی شدن نیستند و تمام توجه و تمرکز بر روی الکترونیکی نمودن فرآیند پرداخت در مورد دوم است.

مهمترین ابزارهای سیستم های پرداخت الکترونیکی : 

1. کارت ها: کارت ها انواع مختلفی دارند که برای مقاصد مختلف و با تکنولوژی های متفاوت طراحی شده اند که انواع آن را می توان به موارد زیر اشاره نمود: 
   1. کارت اعتباری : کارتی است مغناطیسی که با توجه به معنی آن به میزان اعتبار و موجودی آن فرد توانایی خرید و یا برداشت از کارت خود را دارد.
   2. کارت بدهی : کارتی است که از لحاظ فیزیکی همانند کارت اعتباری بوده و تنها تفاوت آن در این است که اعتبار پشتوانه این کارت توسط یک سازمان یا نهاد اجتماعی تأمین می شود. در این حالت فرد دارنده کارت می تواند به مبالغ بیشتر از موجودی کارت نیز عملیات خرید را انجام دهد.
   3. کارت هدیه : کارتی است که بیشتر به منظور خرید استفاده می شود و جهت پرداخت و هدیه مبلغی به یک فرد استفاده می شود.
2. پول الکترونیکی: اعتباری است که به شکل الکترونیکی در یک کارت ذخیره شده و یا معادل ارزش پول دیجیتالی است.
3. چک الکترونیکی: تقریباً مشابه پول الکترونیکی است، با این تفاوت که در چک الکترونیکی سه نفر درگیر هستند (خریدار ، فروشنده، بانک ) .
4. سیستم های پرداخت: سیستم هایی هستند که جهت پرداخت مبالغ با ارقام پایین جهت معاملات تجاری استفاده می شود.

انواع ابزارهای پذیرش کارت:

• ATM : پایانه ای است جهت دریافت پول و ارائه خدمات محدود بانکی به کاربر آن خدماتی از قبیل انتقال وجه، پرداخت قبوض.
• EFTPOS : POS ها به دستگاهی گویند که بیشتر در اختیار فروشگاه ها قرار گرفته و جهت پرداخت های نقدی استفاده میشود و قابلیت های آن بسیار کمتر از ATM بوده و هیچ گونه پرداخت وجهی صورت نمی پذیرد.
• SELF SERVICE : پایانه ای است جهت ارائه خدمات بانکی که می تواند به عنوان کمکی جهت ATM استفاده شود. شخصی نبوده و دارای مالکیت عمومی و سازمانی است.